Warmia, jak ją postrzegamy w dniu dzisiejszym, ukształtowała się wraz z sekularyzacją Zakonu Krzyżackiego. Wtedy to zarysowały się najważniejsze różnice pomiędzy Warmią i Prusami. Kraje dzieliła nie tylko granica, ale obowiązujące wyznanie i tworzone prawo. Najważniejszym aktem prawnym na Warmii w tym czasie była Ustawa krajowa. Najdłużej obowiązującą była ta wydana przez biskupa warmińskiego Maurycego Ferbera 22 września 1526 roku. Dokument miał 37 punktów, które zamykały w ramy całe życie społeczne Warmiaków. Punkty 27-32 tego dokumentu były poświęcone bezpośrednio piwu. Świadczyło to niezbicie, że piwo na Warmii było ważną częścią życia społecznego.
Zapisy poświęcone piwu regulowały najważniejsze elementy dotyczące złotego trunku. Artykuł 27 zakazywał handlu piwem szlachcie i duchownym, a ich produkcje ograniczał do potrzeb własnych. Monopol na warzenie piwa miały zatem warmińskie miasta. Artykuł 28 – zezwalał na warzenie piwa wyłącznie w karczmach oddalonych o co najmniej mile od miast lub posiadające odrębny przywilej. Artykuł 29 zakazywał import piwa spoza Warmii. Kolejny artykuł (30) wskazywał miarę i wagę obrotu piwa; powoływał też kontrolerów piwnych. Artykuł 31 nakazywał, by każdego roku w Dzień Wszystkich Świętych (1 XI) ustalano stawki za piwo (uwzględniając urodzaj jęczmienia i chmielu). Artykuł 32 miał ograniczyć pijaństwo wśród chłopów przybywających do miast na targi.
Ściśle określony był też okres warzenia piwa na Warmii. Początek sezonu piwowarskiego przypadał na wspomnienie św. Bartłomieja (24 sierpnia) i kończył się na św. Filipa i Jakuba (1 maja). Uprawnieni do warzenia mieszczanie mogli wytwarzać piwo tylko między tymi datami. Do jedynego odstępstwa w tym prawie dopuszczała ordynacja biskupa Szymona Rudnickiego z 21 maja 1610 roku. W punkcie 3 tego dokumentu dopuszczano by każdy mieszkaniec warmińskiego miasta – w terminie pomiędzy 1 maja, a 24 sierpnia – mógł warzyć na własne potrzeby lekkie piwo z 3-4 korców słodu jęczmiennego.
Kolejne precyzyjne rozporządzenie dotyczące warzenia i szynkowania piwa powstało za czasów biskupa warmińskiego Piotra Tylickiego. Dnia 1 stycznia 1603 roku kanonik Johann Pisiński (Pissinski) wydał dokument „Ordnung, wie es mit dem Bierschenken solle gehalten werden“ [Porządek, jaki należy zachować przy wyszynku piwa]. Dokument ten zezwalał na szynkowanie nowego piwa dopiero po 1 listopada, czyli od dnia ustalenia oficjalnych cen piwa. Ponadto naczynia, w których sprzedawano piwo musiały być specjalnie oznaczone znakami miejskimi i cechowymi. Każde piwo musiało przejść też przez oficjalną kontrole jakości, która stwierdzała, czy dany trunek nadaje się do spożycia.
Zbliżający się Warmiński Festiwal Dziedzictwa Browarniczego to impreza, której zadaniem jest przypomnienie roli piwa i piwowarstwa w kształtowaniu kulturowego pojęcia naszej malej ojczyzny. Impreza ta ma pokazać, jak ważną rolę w życiu Warmiaków pełniło piwo. Ukazuje jego wpływ na tworzenie regulacji prawnych, wytworzenia lokalnego pojęcia smaku, czy uprzemysłowienia tutejszych miast i miasteczek.
W dniu dzisiejszym – kiedy cały ciężar warzenia warmińskiego piwa spoczywa na Browarze Kormoran – WFDB pozwala nam kultywować i zachować tę wielowiekową tradycje. A pamiętać trzeba, że czerpiemy z niej wszyscy: browar, który inspiracji dla swej oferty szuka w lokalnej tradycji, producenci tworzący lokalne przekąski i potrawy z piwem i do piwa, ale także mieszkańcy miast szukający nowych przeznaczeń dla zabudowań browarnych.
Na początku naszej drogi warto odnieść się do najdawniejszych tradycji piwowarskich regionu. Pierwszym z miast, w którym WFDB zagości będzie Braniewo. Dwie z najstarszych zapisek dotyczących charakteru warzonego na Warmii piwa pochodzą z Braniewa. Są to zapiski z pierwszej dekady XV wieku. Opisują dwa braniewskie piwa. Pierwszym z nich było piwo marcowe „CEREVISIA MARCIALIS”, zaś drugie to piwo majowe „MEYGEBIR”. Były to piwa końca sezonu piwowarskiego – mocniejsze i bardziej chmielone – przeznaczone do picia wczesną jesienią. Wówczas to pito je w czasie dożynek, zwalniając beczki na piwo warzone po 24 sierpnia, jednocześnie czekając na 1 listopada, kiedy zacznie być szynkowane nowe piwo.
Kiedy na początku XVII wieku na Warmii gościł Morton Csombor – podróżnik z Węgier – piwo z Braniewa opisał tak: „piwo mają dobre, a nawet uznałem je za najlepsze w całych Prusach dla podtrzymania mojego zdrowia” [M. Csombora podróż po Polsce, tł. J. Ślaski, Warszawa 1961, s. 84]
Paweł Błażewicz
